Пастаўская цэнтральная раённая бібліятэка. Аддзел бібліятэчнага маркетынгу. Люцыян Шчасны — У маім сэрцы неяк нечакана Светлыя надзеі сёння расцвілі…

г. Пас­та­вы, 2018 год

Нарад­зіў­ся Люцы­ян Шчас­ны 1 каст­рыч­ніка 1942 года, у 1949 год­зе пай­шоў у Хры­стоўскую пачат­ко­вую шко­лу. Потым скон­чыў яшчэ два кла­сы Ласіц­кай сяр­эд­няй шко­лы. Перад пры­зы­вам ў вой­ска ваен­ка­мат пры­мусіў атры­ма­ць сямі­га­до­вую аду­ка­цыю ў вяч­эр­няй шко­ле. Люцы­ян рос без баць­кі, яко­га забра­ла вай­на. Час быў галод­ны і бед­ны. Маці шмат пра­ца­ва­ла, каб пад­ня­ць на ногі сваіх дзя­цей. Ран­няе дзя­цін­ства прай­шло ў невя­лі­кай хат­цы на хута­ры ля ляс­ных абша­рах у Ліп­ках. Хлап­чук сябра­ваў з вяс­ко­вы­мі дзе­ць­мі, якія так­са­ма пера­жы­лі і пас­ля­ва­ен­ную раз­ру­ху, і голад, менавіта тады яго не абмі­ну­ла такая зага­на, як п’янства, кур­энне, гэта, дар­эчы, накла­ла адбітак на далей­шы лёс наша­га зем­ля­ка, на яго све­таўс­пры­манне, асуд­зіў­шы на веч­ны пошук свай­го “я”.

З 1962 па 1965 гады слу­жыў у Сібі­ры. У 1966 год­зе скон­чыў кур­сы трак­та­ры­стаў. Некаль­кі год пра­ца­ваў па спе­цы­яль­на­сці, а потым шмат гадоў на фер­ме пас­ту­хом. З 2002 года на пен­сіі. Вер­шы Люцы­я­на Шчас­на­га, паэта – ама­та­ра з вёскі Хры­сто­ва, рас­па­вя­да­ю­ць пра жыц­цё про­ста­га вяс­коў­ца, утрым­лі­ва­ю­ць раз­ва­гі аўта­ра пра сэнс жыц­ця, праб­ле­мы вёскі. І хоць напі­са­ны яны не пра­фесій­ным паэтам, яны вель­мі шчы­рыя, зра­зу­ме­лыя для звы­чай­на­га чала­ве­ка. Яго вер­шы дру­ка­валі­ся ў раён­най газе­це “Пас­таўскі край”, часо­піс “Вожык”, у кні­зе “Дзе Мяд­зел­ка пес­ні пяе”.

Споведзь душы

У 2007 год­зе быў над­ру­ка­ва­ны пер­шы збор­нік паэта “Спо­ведзь душы”. Аўтар добра вало­дае дзвю­ма мова­мі – рус­кай і бела­рус­кай, таму кні­га скла­да­ец­ца з дзвюх частак: у пер­шай час­цы сабра­ны бела­рус­кія вер­шы, у дру­гой – вер­шы на рус­кай мове. “Хры­стоўскія дні”. Дзень за днём бяжы­ць жыц­цё з яго кла­па­та­мі і хва­ля­ван­нем. Вер­шы Люцы­я­на на пер­шы погляд могу­ць здац­ца про­сты­мі і немудра­гелі­сты­мі, але паміж рад­коў адчу­ва­ец­ца пры­сут­на­сць аўта­ра з яго філа­соф­скі­мі пытан­ня­мі аб сэн­се жыц­ця, чаму часам наваль­ва­юц­ца ней­кія беды і недар­эч­на­сці на чала­ве­ка, мабы­ць “пакуль буду­ць дур­ні вясціся,//Не пакі­ну­ць нас чор­ныя дні”. Так і хочац­ца ўсклік­ну­ць ўслед за паэтам: “Люд­зі! Буд­зь­ма леп­шы­мі! Даб­ры­ня ўра­туе свет!”. Пра­ца­лю­бі­вы з дзя­цін­ства, пас­ля чаты­рох гадоў наву­чан­ня ўво­гу­ле думаў “завя­за­ць” з вучо­бай, бо пла­на­ваў пай­с­ці ў кал­гас, каб мець кава­лак хле­ба ў хаце, ён не ўяў­ляе сябе і цяпер без пра­цы:

Бывае і зна­ход­зіц­ца
З пяром якая пра­ца,
Ды цяж­ка зася­ро­дзіц­ца
І з дум­ка­мі сабрац­ца
І жахі нара­джа­юц­ца,
З які­мі не рас­тац­ца,
Калі жыц­цё кан­ча­ец­ца,
Пач­неш якія пра­цы?!!

27 студ­зе­ня 2002 года

Некаль­кі­мі гада­мі паз­ней Люцы­ян напі­ша:

Усё цяж­эй піса­ць мне верш
І са зня­мо­га­мі зма­гац­ца.
Сабе кажу: “Пакуль жывеш –
Сяб­руй, бра­то­чак, з пра­цай.
Пра­цуй і ўдзень ты, і ўна­чы,
А не адлеж­вай­ся на печы,
Бо ад стар­эн­ня не ўцячы,
Хоць і ста­ран­на буд­зеш бег­чы.
Не рас­та­вай­ся анід­зе
З сва­ёй над­зеяю тры­ва­лай,
Што твая пра­ца давяд­зе
Цябе да “добра­га фіна­ла”.

(Студ­зень, 2007 г)

Аль­бо такія сло­вы:

Воз­вра­ща­юсь домой утом­лён­ный,
Всё лицо от моро­за горит.
Нет, не быть нын­че ночи бес­сон­ной
Коль «пахал» до вечер­ней зари.
Тяже­ло, но рабо­тал до пота
Я в тече­ние цело­го дня,
Ибо знаю, что толь­ко рабо­та
Исце­лит от неду­гов меня.

Нека­то­рыя вер­шы Люцы­я­на Шчас­на­га пало­ха­ю­ць сва­ёй бяз­вы­хад­на­сцю, але калі мы сустр­э­лі­ся з аўта­рам на раён­ным семі­на­ры сель­скіх біб­ліят­эка­раў на базе Вал­коўс­кай сель­скай біб­ліят­экі “Роля біб­ліят­экі як інфар­ма­цый­на­куль­тур­на­га цэн­тра ў адра­дж­эн­ні нацы­я­наль­най куль­ту­ры”, мы ўба­чы­лі пажы­ло­га чала­ве­ка з юнац­кай душой, з “чор­ці­ка­мі” у воч­ках, не раз аўды­то­рыя “ўспы­хва­ла” сме­хам ад яго іскра­мёт­на­га гума­ру. І погля­ды яго далё­ка не песі­мі­стыч­ныя, як гэта можа падас­ца з пер­ша­га зна­ём­ства з яго вер­ша­мі, пара­ту­нак ад жыц­цё­ва­га “рас­тлен­ня цела і душы” ён раі­ць шука­ць ў паэты­за­цыі род­на­га куточ­ка: “Пра вёс­ку вер­шы напі­шы!” Такім чынам
Люцы­ян Шчас­ны ўзні­мае ролю паэта і паэзіі да небы­ва­лых вышынь і над­зя­ляе іх якас­ця­мі лека­ра душы і цела, надае вялі­кае зна­ч­энне аду­ка­ва­на­сці, чытан­ню кніг:

Себя от пьян­ства исце­ля,
Я даль­ше не лай­да­чу,
Читаю Тве­на и Золя,
И Лени­на впри­да­чу.
С упор­ством мно­же­ство томов
Я всё же смог про­честь,
Хотя от их боль­ших умов
Не стал я сам умнеть.
Что не при­ба­ви­лось ума
От чте­нья – не сек­рет,
Но где в душе юти­лась тьма,
Теперь зажжёг­ся свет.

Няс­церп­ны боль і скруш­ны сму­так – згу­ба род­на­га чала­ве­ка, маці. Да гэтай тэмы ён звяр­та­ец­ца ў вер­шы “У цем­ры пата­нулі…”, адчу­ва­ец­ца, што маці для Люцы­я­на – свет­лы чала­век, да яко­га мож­на пры­туліц­ца і ў горы, і ў радас­ці.

Мама, мама…
Твоё вдруг дыха­нье
Вновь при­хо­дит в тре­вож­ные сны.
Дом роди­мый
И вет­ра дыха­нье
И сугро­бы
У самой сте­ны…
Пред тво­ею мисти­че­ской тенью, О тебе
Непри­твор­но скор­бя,
Ты поз­воль мне
Упасть на коле­ни,
Помо­лить­ся
Мне дай за тебя! 

Піша малень­кі чала­век з вялі­кай душой і пакут­ным сэр­цам. Дру­гая част­ка кніж­кі захо­плі­вае сва­ёй лаканіч­на­сцю, калі сло­вам цес­на, а дум­кам прас­тор­на.

Пус­кай мне неку­да спе­шить
И вре­ме­ни девать,
Но коль я жив – я дол­жен жить,
А не суще­ство­вать!

Рэквіем па Хрыстове

У 2008 год­зе над­ру­ка­ва­ны дру­гі збор­нік вер­шаў паэта “Рэквіем па Хры­сто­ве”. Збор­нік паэт пры­свя­ціў бела­рус­кім вёс­кам. Кож­ная вёс­ка – гэта як малень­кі сусвет са сва­ёй тапані­мі­кай, тра­ды­цы­я­мі, укла­дам жыц­ця. Шка­да вяс­ко­ва­му паэту вёскі, якая вымірае, таму, хто мае вяс­ко­выя карані, гэты боль вель­мі бліз­кі і зра­зу­ме­лы. Гэта тэма хва­люе пісь­мен­нікаў, паэтаў, неа­бы­я­ка­вых да жыц­ця люд­зей. Люцы­ян Шчас­ны не прых­а­ро­ш­вае дзейсна­сць, часам сло­вы яго, так бы мові­ць, “рэжу­ць слых”, але яму не адка­жаш у шчы­рас­ці пачуц­цяў, пра­ма­це выказван­няў сваіх думак.

Ізноўку рані­ца. Мароз­цам
Пра­ця­та блізь, пра­ця­та даль.
Прый­ш­ла вяс­на, а ў маёй вёс­цы
Ўжо люд­зей няма амаль.

Усе мала­дыя паля­це­лі
Кудыс­ь­ці са сваіх два­роў.
Ну, а ста­рым, каб і хацелі
Не раза­гну­ць сваіх гар­боў.

А мно­га зробіш, калі ракам
Ты запаў­за­еш на ага­род.
Таму сяд­зі­ць па хатах макам
Ста­ры, пагорб­ле­ны народ.

І добра ўсеў­шы­ся, чакае
Гадоў, нап­эў­на, не адзін
Смер­ць неспад­зеў­ную, якая
Яго і выме­це з хацін.

І хоць “пра вяс­ну мара­ць чор­ныя барозны/Што з‑пад сне­гу паказалі/Сябе ўшыр і ўдоўжкі”/, аўтар хва­лю­ец­ца, ці буд­зе каму апра­цоў­ва­ць сот­кі, бо ў вёс­цы па род­ных дарож­ках “ніх­то не ход­зі­ць / і хад­зі­ць не буд­зе”:

А дзе хаты нежы­выя
Вок­на­мі не све­ця­ць,
Несу­пын­на вецер вые
Ў сне­жань­скім дасвец­ці.

Нарад­час сярод сум­ных і “бес­пра­свет­ных” вер­шаў, як соней­ка, прагляд­ва­ю­ць праз цяж­кія хма­ры свет­лыя рад­кі:

З нябёс паве­ся­ле­лых хма­ры
Пра­г­налі веш­нія вят­ры,
і на заход­зе, як пажа­ры
Дат­лелі вод­блес­кі зары.
І ценяў стал менш бяс­шум­ных
Ад чор­ных дрэ­ваў на тра­ве.
Ну а ў пта­ха­вых каму­нах
Настрой вясёл­ка­вы жыве.
Зям­лі змяніла­ся абліч­ча,
і гэта бач­на за вяр­сту.
І толь­кі кні­гаўкі ска­вы­чу­ць
Ці, можа, пла­чу­ць на ляту.
І нават вёс­ка не пра­га­няе
З іх душ няз­нос­ную жуду,
а можа птуш­ка прад­вяш­чае
Нам, люд­цам, цяж­кую бяду?

У апош­ніх рад­ках тры­во­га, каб не зра­біла­ся чаго б бла­го­га, бо балі­ць душа за род­ны куто­чак, за мір­нае неба над гала­вой, каб, як кажу­ць, варо­на не накар­ка­ла, кні­гаўка не напла­ка­ла. Аўтар як бы баіц­ца сурочы­ць тое добрае, што ён бачы­ць вакол, таму зда­ец­ца кан­цоўка вер­шаў бяз­ра­дас­най: “Так будет, кажет­ся, всегда/Но нет в душе покоя -/на место доб­ро­го всегда/Является плохое/”. Але ж гэта акаліч­на­сць уся­го-наў­ся­го свед­чы­ць аб глы­бо­кіх бела­рус­кіх кар­эн­нях Люцы­я­на Шчас­на­га, бела­рус­кі памяр­коў­ны народ імкнуў­ся такім чынам спад­ма­ну­ць лёс, гэтыя сло­вы ўспры­ма­юц­ца як ана­лаг рус­кай пра­маўкі “Ни пуха-ни пера”, Ды вяд­зе пуця­вод­ная зорач­ка да леп­шай будучы­ні:

Тьма на поле улег­лась
Лёг­кая, сво­бод­ная,
в небе звёз­доч­ка зажглась
Чья-то путе­вод­ная.
Путе­во­дит, ну и пусть!-
Вдруг кому помо­жет,
И непро­шен­ную грусть
С чьих-то душ низ­ло­жит.

Голас з рэзервацыі

У 2012 год­зе над­ру­ка­ва­ны збор­нік паэзіі “Голас з рэзер­ва­цыі”, у ім два разд­зе­лы “Пісь­мо ў міну­лае” і “Испы­та­ние судь­бой”. Аўтар на род­най і на рус­скай мовах, які­мі добра вало­дае, шчы­ра рас­каз­вае пра свой лёс, пра шматд­зён­ныя кло­па­ты і пера­жы­ван­ні, пра род­ную вёс­ку, раз­ва­жае пра сэнс жыц­ця. Балю­чыя рад­кі часам гар­маніч­на напаў­ня­юц­ца гума­рам і іроніяй. Ва
ўступ­ным сло­ве да кні­гі пісь­мен­нік, паэт, літа­ра­тур­ны кры­тык Янусь Малец напі­саў: “Ста­ран­на выбраў леп­шае, на мой погляд, з сшыт­каў, “пры­ча­саў” суад­но­сна са сваім густам і такім-сякім літа­ра­тур­ным вопытам…Люцыян Шчас­ны хоча даць назву кні­зе “Голас з рэзервацыі…Аўтар пра­рочы­ць смер­ць чар­го­вай вёскі. У Хры­сто­ве пакуль каля сот­ні жыха­роў і не адзін дзе­ся­так хат, але коль­кас­ць таго і таго прык­мет­на змян­ша­ец­ца ў хут­кап­лын­ным часе, стар­э­ю­ць хры­стоў­цы і сама вёс­ка. Ужо зніклі нават  пад­мур­кі вёсак Міхай­ла­ва, Запа­лян, Тур­чын, дажы­вае век адна жан­чы­на ў Пятро­ві­чах… Сум­на, — заў­ва­жае Малец, — але ад гэта­га не ўцячы”. Зна­ка­міты
зям­ляк назваў Люцы­я­на Шчас­на­га ціка­вай асо­бай, якая заслу­гоў­вае нашай ува­гі, а паэзію твор­цы з Хры­сто­ва назваў шчы­рай і праўд­зі­вай. Давай­це адкры­ем яго чар­го­вы збор­ні­чак, які пачы­на­ец­ца чаты­ро­храд­коўем “Дачы­та­ча”:

Як мне цяпер, бра­ток, нялёг­ка
Піса­ць бывае, дыха­ць, жыць!
Маё ўсё добрае – далё­ка,
А дрэн­нае вакол ляжы­ць.
І далей гэтую дум­ку пра­ця­г­вае верш

Само­та.

Ляжа­ць самот­на ага­ро­ды
Каля пакры­ў­ле­ных пла­тоў…
Чаго няве­да­ма так шко­да,
Што я рас­пла­кац­ца гатоў.
Сябе шка­да, ці то Хры­сто­ва,
Якое пад вясен­ні гром
Ізноў развіт­вац­ца гато­ва
З чар­го­вым хво­рым жыха­ром.

Але ж чала­век жыве і на жывое думае. А калі яшчэ не пакі­ну­ла пачуц­цё гума­ру, дык і зусім няб­ла­га: Ніх­то даў­но не навяшчае,/Не ход­зі­ць болей у мой двор./Рашылі бабы, што ўміраю,/Чакаюць:можа быць, памёр?/…Са мною баб­кі прагадалі,/Што я пам­ру. Я – буду жыць!/ І зноў, як усмеш­ка на змроч­ным тва­ры, як вясёл­ка на небас­хі­ле пас­ля наваль­ні­цы, прызнанне – шчы­рае, поў­нае радас­ці і жыц­ця­свяр­дж­эн­ня:

У маім сэр­цы
Неяк неча­ка­на
Свет­лыя над­зеі
Сён­ня рас­цвілі.
І няма жадан­ня
Свет кляс­ці пага­ны
І ўсю тую нечы­с­ць,
Ёсць што на зям­лі.
На кустах і дрэ­вах –
Сне­жыя карун­кі,
Белыя пяры­ны

На прас­то­рах ніў,
І мяняе вецер
Часта накірун­кі,
Нібы ён даро­гу
Неку­ды згубіў.

Апошняе слова

“Апош­няе сло­ва” табе, Тама­ра, прэ­зен­тую. Яно дапа­ма­гае ў бара­ць­бе, і няхай цябе ад нечы­с­ці ратуе. Люцы­ян Шчас­ны. 2014 год”. Такі над­піс кра­су­ец­ца на ўнут­ра­ным баку воклад­кі кні­гі Л.
Шчас­на­га “Апош­няе сло­ва”, напі­са­нае аса­бістай рукой аўта­ра на кніж­цы, якую Л.Шчасны прэ­зен­та­ваў біб­ліят­эка­ру Вал­коўс­кай сель­скай біб­ліят­э­цы Яку­боўс­кай Тама­ры Мінаўне. Вялікая заслу­га менавіта яе ў тым, што імя паэта з вес­кі Хры­сто­ва ста­ла вядо­ма больш шыро­ка­му колу чыта­чоў. У кні­зе сабра­ны вер­шы, якія ўжо дру­ка­валі­ся ў трох папяр­эд­ніх, хаця ёсць і новыя. Кні­га выдад­зе­на ў 2014 год­зе.

Люцы­ян Шчас­ны атры­маў у спад­чы­ну ад баць­кі ціка­вае про­звіш­ча і імя. Яго ў вёс­цы назы­ва­ю­ць про­ста Люцік – чала­век з чыстай, пяш­чот­най, мяг­кай душой, няг­лед­зячы на звы­клую гру­ба­ва­тас­ць яго вер­шаў. Зда­ец­ца, сам лёс рас­па­рад­зіў­ся, каб гэты чала­век быў шчаслі­вы. Вяду­чая руб­ры­кі “Что в име­ни моём”, док­тар філа­ла­гіч­ных навук, пра­фе­сар Валян­ці­на Лем­ц­ю­го­ва так тлу­ма­чы­ць зна­ч­энне гэта­га про­звіш­ча: “Про­звіш­ча Шчас­ны пай­шло ад ста­рын­на­га аса­біс­та­га імя Шчас­ны – “шчаслі­вы, удачлі­вы”. У ста­ту­се пер­ша­га ці дру­го­га імя яно рэгу­ляр­на фік­су­ец­ца ў рад­зе ста­ра­бе­ла­рус­кіх гіста­рыч­ных даку­мен­таў, напрыклад, Шчас­ны Гер­цык, Шчас­ны Ада­мо­віч, Шчас­ны Кра­соўскі, Шчас­ны Забеліч (“Мет­ры­ка Вяліка­га Княст­ва
Літоўска­га”, кні­га 43, 1523 – 1560; кні­га 44, 1559–1566). Ці шчаслі­вы Люцы­ян Шчас­ны па жыц­ці? Чала­век сам сабе пан, перад сабой, люд­зь­мі і Богам ён нясе адказ за свае ўчын­кі:

Непры­ем­на­сцей шмат меў
Ад сваіх учын­каў,
Аж пакуль не зра­зу­меў
Той закон вялікі,
Што ў дару­нак пры­няс­ла
Божая нам воля:
Ад нароб­ле­на­га зла

Не збя­жыш ніколі.
Так што Бог тут ні пры чым,
Хоць ён і над намі,
Ад муч­эн­няў тых кры­чым,
Што зра­білі самі.

А гэта азна­чае, калі чала­век мае сілы прызна­ць свае памыл­кі, то ёсць над­зея, што яны буду­ць выпраў­ле­ны. Пра гэта і напа­мі­нае нам у сваіх вер­шах невя­до­мы мно­гім, але шчы­ры і праўд­зі­вы паэт з малень­кай вёсач­кі Хры­сто­ва, што на Пас­таўш­чыне, Люцы­ян Шчас­ны. У 2019 год­зе перад нава­год­ні­мі свя­та­мі душа Люцы­я­на Шчас­на­га адля­це­ла ў дру­гі свет. Не ста­ла паэта з яго пыл­кай душой, шчы­ры­мі дум­ка­мі і адкры­тым люд­зям сэр­цам. Яго кні­гі буду­ць жыць­за­мест яго.

Выка­ры­ста­ная літа­ра­ту­ра:

Шчасны,Л. Спо­ведзь душы. – Глыбокае:Барміца,2007. – 68 с.
Шчасны,Л. Рэквіем па Хры­сто­ве. – Глы­бо­кае: Бар­мі­ца, 2008. – 132 с.
Шчасны,Л. Голас з рэзер­ва­цыі. – Глыбокае:Прэфект-інфо, 2012. – 76 с.
Шчасны,Л. Апош­няе сло­ва. – Глы­бо­кае, 2014. – 64 с.
Малец,Я. Таям­ні­ца Хрыстова/Янусь Малец. – Паставы:ТБМ, 2015. – 60 с.
Сын пра­вой руки: Что в име­ни моём?//СБ: Бела­русь сего­дня. – 2015. — 24
октяб­ря. – С. 16.

Мат­э­ры­ял пад­рых­та­ва­ла Гірвель В., біб­ліят­экар аддзе­ла мар­ке­тын­гу
Пас­таўс­кай цэн­траль­най раён­най біб­ліят­экі

Збор­нікі вер­шаў Люцы­я­на Шчас­на­га, выдад­зе­ныя ў роз­ныя гады.
Вяс­ко­вы паэт

Люцы­ян Шчас­ны вітае вяс­ну

Люцы­ян Шчас­ны ля Хры­стоўс­кай кап­ліч­кі

Люцы­ян Шчас­ны чытае свае вер­шы перад ўдзель­ні­ка­мі
раён­на­га семі­на­ра на базе Вал­коўс­кай сель­скай біб­ліят­экі

 

Люцыян Шчасны

(пагляд­зе­ць, спам­па­ва­ць)

879 про­смот­ров все­го, 1 про­смот­ров сего­дня